WSZYSTKO O NERWIAKU

Edyta

Zespół suchego oka jest często występującym schorzeniem oczu, które ma istotny wpływ na samopoczucie pacjenta. Oczy osoby z zespołem suchego oka są zaczerwienione, pieką, swędzą, nierzadko ruchy powiek sprawiają ból. Przykre dolegliwości mogą znacznie pogarszać komfort życia. Zespół suchego oka może przebiegać w sposób ostry, kiedy objawy pojawiają się nagle i są silnie wyrażone lub przewlekły, kiedy przebieg schorzenia jest dłuższy, a objawy słabiej wyrażone lub występujące tylko okresowo. Problem dotyka pacjentów w różnych grupach wiekowych, choć jego przyczyny są różne.

Film łzowy – złożony skład i funkcja łez.

Łzy to złożona substancja, utrzymująca się na powierzchni oczu w postaci cienkiej powłoczki, tzw. filmu łzowego. Film łzowy składa się z trzech warstw. Najbliższą oku warstwą jest część śluzowa łez, która umożliwia utrzymanie się łez na powierzchni oka. Następną, środkową warstwą jest część wodnista, w której rozpuszczone są substancje antybakteryjne chroniące oko przed zakażeniami z zewnątrz oraz tlen, z którego korzysta pozbawiona naczyń krwionośnych rogówka. Zewnętrzną warstwą jest cienka warstwa tłuszczowa, która ogranicza odparowywanie wody z łez, ogranicza wnikanie czynników infekcyjnych, a natłuszczając powierzchnię oka zmniejsza tarcie o powieki w czasie mrugania. Poszczególne elementy filmu łzowego produkowane są przez różne gruczoły. Warstwę śluzową produkują komórki kubkowe, część wodnistą łez produkuje gruczoł łzowy, natomiast gruczoły tarczkowe wytwarzają substancje tworzące warstwę tłuszczową.

Rolą filmu łzowego jest więc nawilżanie powierzchni oka i zapobieganie infekcjom oraz wspomaganie transportu rogówkowego. Prawidłowy skład filmu łzowego sprawia, że oczy są prawidłowo odżywiane i chronione. Poza tym film łzowy jest istotny w regulacji ostrości wzroku: otóż powierzchnia filmu łzowego granicząca z powietrzem posiada zdolność zakrzywiania promieni świetlnych. Łącznie z innymi elementami optycznymi oka (rogówka, soczewka) odpowiada więc za regulację ostrości widzenia.

Prawidłowa funkcja łez związana jest z ich ciągłym ruchem. Podczas każdego mrugnięcia powierzchnia oka jest nawilżana i wygładzana przez łzy, które obmywają najbardziej zewnętrzną część gałki ocznej, czyli spojówkę i rogówkę. Następnie łzy spływają do wewnętrznego kąta oka - tam znajdują się dwa „otworki” nazywane punktami łzowymi, stanowiące wejście do kanalików łzowych. One z kolei prowadzą do woreczka łzowego i dalej do przewodu nosowo-łzowego.

Łzy są więc odprowadzane do nosa. W normalnych warunkach odpływanie do nosa niewielkiej ilości łez jest niewyczuwalne - ciecz łzowa jest wydzielana w ilości około 1,5 – 2 ml na dobę. Jednak przy nadmiernym łzawieniu, podczas płaczu, ilość produkowanych łez może wzrosnąć nawet stukrotnie. Wtedy część łez odpływa kanalikiem do nosa, a część płynie po policzkach. Stąd ociera się nie tylko oczy, ale też trzeba wycierać nos, do którego odpływają łzy.

Objawy suchego oka.

Objawy schorzenia to kłucie, swędzenie oczu, uczucie piasku pod powiekami, pogorszenie ostrości widzenia; spojówki są przekrwione, czerwone. W kącikach oczu gromadzić się może wydzielina. Patrzenie czasem sprawia ból, niekiedy razi światło. Dolegliwości nasilają się podczas narażenia na zwiększone parowanie łez, czyli np. w pomieszczeniach klimatyzowanych, suchych. Oczy podrażnia też obecność kurzu, czy dym papierosowy. Nasilenie dolegliwości związane jest też z rzadkim mruganiem (np. podczas pracy przy komputerze).
» Zbyt mało łez lub ich nieprawidłowy skład.

„Suche oko” wynika z niedostatecznego zwilżenia przez łzy powierzchni gałki ocznej. Przyczyną schorzenia jest zbyt mała ilość łez lub ich nieprawidłowy skład, który prowadzi do utraty przez łzy ich właściwości - zespół suchego oka może być spowodowany zaburzeniem każdej z trzech warstw tworzących film łzowy.

Najczęstszą przyczynę niedoboru łez stanowią zaburzenia w zakresie warstwy wodnej. Zmniejszenie wytwarzania łez może być związane z wiekiem, pojawia się około 50 roku życia i jest skutkiem zmian zanikowych gruczołu łzowego. Zmiany zwyrodnieniowe w gruczołach łzowych stwierdzane są u kobiet w okresie menopauzy. Zmiany zwyrodnieniowe w gruczołach łzowych zachodzić mogą też w przebiegu chorób autoimmunologicznych: organizm w takiej chorobie wytwarza autoprzeciwciała – przeciwciała atakujące własne narządy.

Zaburzenia w warstwie śluzowej są wynikiem zmniejszenia ilości mucyny w filmie łzowym – jej brak wiąże się z niestabilnością filmu łzowego, który łatwo ulega przerwaniu. Ten rodzaj nieprawidłowości spowodowany jest najczęściej niedoborem witaminy A lub uszkodzeniem komórek kubkowych przez przewlekłe zapalenie spojówek. Przyczyną zaburzeń w warstwie śluzowej może być też przyjmowanie niektórych leków (np. beta-blokery, środki antykoncepcyjne). Za zaburzenia w warstwie tłuszczowej odpowiedzialne są często infekcje bakteryjne brzegów powiek i spojówek. Oceną zaburzeń stabilności filmu łzowego zajmują się okuliści przeprowadzając odpowiednie testy.

Jakie testy wykonują lekarze okuliści?

Testy diagnostyczne mogą być wykonane w każdym gabinecie okulistycznym, są niebolesne i proste. Test Schirmera, stosowany do pomiarów wydzielania składnika wodnego filmu łzowego, ocenia ilość łez wyprodukowanych w ciągu 5 minut. Lekarz okulista umieszcza w worku spojówkowym testowy pasek bibuły, znakowany podziałką co 5 mm. Po odczekaniu 5 minut bibuła nasiąka łzami, a długość mokrej bibuły świadczy o ilości łez - zwilżenie paska powyżej 10 mm oznacza wynik prawidłowy.

Można wykonać test stabilności łez, który określa, jak długo łza pozostaje na powierzchni oka. Do worka spojówkowego okulista wkrapla kroplę barwnika - fluoresceiny. Po kilku mrugnięciach powiekami ocenia się oko przez filtr kobaltowy w lampie szczelinowej: pacjent nie może mrugać, a lekarz mierzy czas między mrugnięciem a pojawieniem się na powierzchni oka miejsc pozbawionych barwnika. Jeżeli barwnik spływa z oka zbyt szybko, świadczy to o nieprawidłowo krótkim czasie pozostawania łez na gałce ocznej. Nieprawidłowy wynik tego testu jest spowodowany zwykle zaburzeniami warstwy śluzowej lub tłuszczowej łez.

Inne przyczyny suchego oka – praca przy komputerze, klimatyzacja.

Suche powietrze, przebywanie w pomieszczeniach ogrzewanych kaloryferami, w pomieszczeniach klimatyzowanych również mogą powodować objawy suchego oka, co związane jest z narażeniem na zwiększone parowanie łez. U wielu osób naturalna równowaga narządu łzowego ulega zachwianiu na skutek obniżenia częstości mrugania, na przykład w trakcie pracy przed ekranem komputera, długiego oglądania telewizji czy czytania. Rzadkie mruganie powoduje „wysychanie” oczu – łzy nie są rozprowadzane po powierzchni gałek ocznych. Inne czynniki, które mogą być odpowiedzialne za występowanie przykrych dolegliwości to kurz, dym papierosowy, czy skażenie środowiska.

Leczenie suchego oka.

Postępowanie w zespole suchego oka jest długotrwałe i często niestety niezadowalające. Leczenie suchego oka jest leczeniem objawowym i polega na dostarczeniu do oka brakujących łez, czyli stosowaniu tzw. „sztucznych łez”. Preparaty zastępujące łzy mają na celu zapewnienie niezbędnego nawilżenia powierzchni oka. Częstość ich podawania jest uzależniona od zaawansowania choroby. W niektórych przypadkach pacjenci używają kropli nawet co godzinę. Preparaty są bezpieczne, jedynym ograniczeniem może być uczulenie na środki konserwujące zawarte w kroplach. Konserwantów nie zawierają opakowania jednorazowe (mikroampułki). Stosowane są też preparaty w żelach, które mają nieco dłuższy niż krople efekt działania (ok. 6 godzin).

W niektórych sytuacjach, gdy preparaty sztucznych łez nie przynoszą poprawy (np. w leczeniu niedomykalności powiek) zastosowanie znajdują miękkie soczewki kontaktowe, które tworzą gładką, wilgotną warstwę na powierzchni oka – zakrapla się na nie preparaty sztucznych łez.

W rzadkich przypadkach stosowane jest zamknięcie punktów łzowych czasowe (zatyczki silikonowe, kolagenowe, akrylowe) lub mniej korzystne – trwałe (laser, elektrokoagulacja). W ten sposób własne łzy pacjenta dłużej pozostają w oku.

Ważne jest odpowiednie nawilżanie powietrza w pomieszczeniach ogrzewanych kaloryferami, czy w klimatyzowanych (nawilżacze powietrza). Dobrze nawilżone powietrze chroni przed wysuszeniem gałki oczne, ale korzystnie też wpływa na błonę śluzową nosa i gardła. W trakcie pracy przed komputerem niezbędne są kilkuminutowe przerwy, wzrok najlepiej skierować za okno lub w odległy kąt pokoju, należy wykonać kilka mrugnięć. Mając niekiedy ograniczony wpływ na zmianę warunków pracy, należy zadbać przynajmniej o właściwy dobór okularów ochronnych do pracy przy komputerze, czy odpowiednią odległość od monitora podczas pracy. Oczy należy chronić przed dymem tytoniowym i innymi czynnikami drażniącymi.